II RP

Trzecia władza jest tą spośród władz, która ma najmniej powodów, aby świętować obchodzone w tym roku z wielką pompą stulecie odzyskania przez nasz kraj niepodległości.

Mąż uważał, że do telepatii, jak i do innych niewyjaśnionych dotąd przez naukę zjawisk psychicznych trzeba odnosić się poważnie, albo nie zajmować się nimi wcale – mówiła o zamiłowaniach swojego męża Józefa Piłsudskiego, jego żona Aleksandra. Marszałek nie był odosobniony w tych fascynacjach. Wróżby, horoskopy, jasnowidzenie, czy seanse spirytystyczne w czasach II RP święciły tryumfy.

Madera gościła już wiele osobistości. Przyjeżdżali tu między innymi brytyjski premier Winston Churchill, austriacki cesarz Karol I Habsburg oraz pisarz Ernest Hemingway. Portugalska wyspa szczególnie zapisała się również w polskiej polityce. Tutaj w 1931 roku do zdrowia dochodził marszałek Józef Piłsudski. Zainteresowanie jego pobytem na Maderze podsycały plotki o romansie z towarzyszącą mu dr Eugenią Lewicką, osobistą lekarką marszałka i zgrabną "blondynką o ładnych, błękitnych oczach", jak opisywał ją bliski znajomy rodziny Piłsudskich...

W połowie września 1939 roku wyniszczona przez Kriegsmarine Marynarka Wojenna zaprzestała obrony polskiego morza, ale marynarze nie zamierzali się poddawać. "Wciąż walczy Hel!" - takie hasło podawane z ust do ust dodawało otuchy polskim żołnierzom. Okręty wojenne, którym udało się przetrwać konfrontację z niemiecką flotą, próbowały wyrwać się z Bałtyku. Wśród nich były również jednostki podwodne - ORP "Orzeł", ORP "Sęp", ORP "Wilk" oraz dwie inne okręty tego typu, "Żbik" i "Ryś".

Po roku 1918, wraz z rozkwitem polskiej niepodległości, rozkwitła również miłość Polaków do motoryzacji. Masowo sprowadzane zza granicy automobile motoryzowały II Rzeczpospolitą, salony samochodowe powstające w największych miastach kusiły klientów piękną linią nadwozi. A było z czego wybierać - kareta, kabriolet, roadster, faeton, torpeda. Miłośnikiem motoryzacji okazał się nawet marszałek Józef Piłsudski, dla którego sprowadzono zza oceanu pięknego, luksusowego, odkrytego cadillaca.

"Dwudziestolecie międzywojenne to pełna romantyzmu karta historii naszego lotnictwa. To wielkie sukcesy sportowe Polaków, znaczący postęp technologiczny i wspaniałe konstrukcje lotnicze" - podkreśla w przedmowie do albumu z najlepszymi fotografiami lotniczymi II RP pilot Jerzy Makula, wielokrotny mistrz świata akrobacji szybowcowej. Ponad 120 archiwalnych zdjęć, niektóre sprzed prawie 100 lat, a na nich ci wspaniali mężczyźni - i kobiety - w swoich niesamowitych maszynach...

Marszałek Józef Piłsudski nie traktował Ignacego Mościckiego jak partnera do kształtowania polityki - uważa prof. Andrzej Chojnowski z Instytutu Historycznego UW. 90 lat temu, 4 czerwca 1926 r., Ignacy Mościcki zaprzysiężony został na prezydenta RP.

12 maja 1926 r. marszałek Józef Piłsudski na czele wiernych mu oddziałów podjął marsz na Warszawę, który przeszedł do historii jako "zamach majowy". Jego wynikiem było ustąpienie prezydenta i dymisja premiera. W wyniku trwających trzy dni walk zginęło 379 osób, wśród nich 164 cywilów.

Na początku była Milicja Ludowa Polskiej Partii Socjalistycznej, którą w grudniu 1918 roku specjalnym dekretem upaństwowił Józef Piłsudski. Potem powołał drugą służbę - Policję Komunalną. Sejm początkowo proponował utworzenie nowej formacji o nazwie Straż Bezpieczeństwa, ale w końcu posłowie zmienili tę nazwę i już w lipcu 1919 roku uchwalono ustawę o Policji Państwowej. Pierwszym komendantem głównym został inspektor generalny Władysław Henszel, zaś pierwszym poważnym sprawdzianem nowej formacji była wojna polsko-bolszewicka 1920 roku. Wielu policjantów, zamiast pilnować porządku w kraju, ruszyło wtedy ochotniczo na front. Po zwycięstwie wrócili na ulice miast i miasteczek bogatsi o wojenne doświadczenia. Jakim sprzętem wówczas dysponowali? Jak wyglądała codzienność ich służby? Prezentujemy najlepsze fotografie przedstawiające funkcjonariuszy przedwojennej policji zgromadzone w zasobach Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Trafiali tam najgroźniejsi przestępcy, którzy nie mogli liczyć ani na pobłażliwość sędziów, ani na lepsze traktowanie za kratami. Jednak nawet w najcięższych więzieniach II Rzeczpospolitej nie groziła im nuda. Służba więzienna potrafiła odpowiednio wykorzystać siłę roboczą, jaką stanowili osadzeni. Dobrze pokazują to archiwalne fotografie zachowane w zbiorach Narodowego Archiwum Cyfrowego...