W grudniu niejednemu się wydawało, że realizm podpowiada kapitulację: owszem, Solidarność brzydka nie była, ale ruscy nie pozwolą, SB nie pozwoli, poza tym u nas to zawsze się nie uda. Wśród ludzi, którzy lawirując pomiędzy czołgami a donosicielami, podjęli się jednak wspierania nielegalnej opozycji, też wielu tak myślało: no, nic z tego nie będzie, jak to w Polsce, tylko że „tak trzeba”.
Realizm stanu wojennego
Odważnym wszystkim pokłon niski, pogarda dla kanalii – przejmująco śpiewał w tamtych latach Jan Kelus. Kanalie mają satysfakcję z podłości, odważni płynącą z heroizmu. A pomiędzy odważnymi a kanaliami ulokowali się liczni, mówiący o sobie „realiści”. Paradoks wydarzeń sprzed 40 lat polega na tym, że prawdziwy realizm trafnie wskazywał sens oporu i nonsens bierności.
